zdrowie-ght.pl » Metody behawioralne

Metody behawioralne czerpią z behawioryzmu nurtu psychologicznego jaki pojawił się na początku XX wieku. W metodach behawioralnych wykorzystuje się wyniki badań eksperymentalnych dotyczących uczenia się. Badania nad modyfikacją zachowania prowadzone były na zwierzętach, głównie na szczurach, psach oraz gołębiach. Na podstawie tych badań zostały sformułowane ogólne zasady uczenia się zwierząt, które zaczęto przenosić na myślenie o człowieku. Metody behawioralne sięgają do warunkowania klasycznego (pawłowskiego), warunkowania instrumentalnego czyli sprawczego oraz uczenia się przez obserwację. Dzięki warunkowaniu klasycznemu zwierzęta i ludzie uczą się przewidywać pojawienie się ważnych wydarzeń w środowisku (pokarm, ból), dzięki warunkowaniu sprawczemu uczą się, które z ich zachowań przynoszą korzystne, a które niekorzystne zmiany w środowisku a tym samym otrzymują informację, które zachowania warto powtarzać a których nie warto. Uczenie się przez obserwację polega na powtarzaniu zaobserwowanych zachowań.

Metody behawioralne z powodzeniem stosowane są dzisiaj w tresurze zwierząt a także w terapii dzieci, szczególnie z autyzmem. Metody te są skuteczne w korygowaniu poważnych problemów z zachowaniem typu agresja, samouszkadzanie, wybiórczość pokarmowa.Jako metody silnie ustrukturalizowane (nie akceptowane jest żadne odstępstwo od opracowanego programu) nie rozwijają u dzieci kreatywności , nie uczą myślenia przez analogię a raczej utrwalają stereotypowe reakcje, co stanowi poważny problem ponieważ dzieci z autyzmem i tak mają tendencje do sztywności w zachowaniu a stereotypowe procedury mogą utrwalać te tendencje. Warunki terapii są ściśle wyreżyserowane, niezmienne stąd później trudno przenieść dziecku wyuczone w czasie terapii umiejętności poza gabinet terapeutyczny. Aby dziecko zaczęło stosować wyuczoną umiejętność w środowisku naturalnym musi nastąpić trudny proces generalizacji czyli przenoszenia umiejętności wyuczonych w czasie terapii do innych środowisk. Podstawową techniką w terapii behawioralnej jest powtarzanie tych samych sytuacji, np dziecko uczy się zabawy tematycznej według ściśle określonych kroków; na plecenie "pobaw się zwierzątkami" - podchodzi do półki, bierze określony koszyczek z zabawkami, stawia w określonym miejscu na stole, bierze z koszyczka zwierzęta w określonej kolejności, prowadzi je po kolei do wodopoju, układa do snu, przykrywa kołderką, składa zabawki, odnosi koszyczek i tak wielokrotnie do momentu aż "nauczy się" danej aktywności, to znaczy w próbach sprawdzających zrobi zadanie ściśle według określonego schematu od trzech do pięciu razy pod rząd. Dawniej w metodach behawioralnych stosowano kary fizyczne, bodźce bólowe oraz szoki elektryczne. Dzisiaj te metody są już niedozwolone sięga się jednak po inne bodźce awersyjne. Należy podkreślić, że bodźce awersyjne wykorzystywane są jako ostatnie jeżeli inne oddziaływania okażą się nieskuteczne. Najczęściej nagradza się dzieci za prawidłowe zachowania. Coraz częściej odchodzi się też od nagradzania dziecka jedzeniem. Jedzenie jest zastępowane innymi nagrodami ale nie jest zupełnie zaniechane. W terapii behawioralnej nagradzane są zachowania, których chcemy dziecko nauczyć. Przeciwnicy tych metod uważają, że zbyt częste nagradzanie rozregulowuje układ nagrody.

Zwolennicy metod behawioralnych podkreślają, że są to metody o naukowo potwierdzonej skuteczności. Warto podkreślić, że badania, które poddano metanalizie nie dotyczyły terapii prowadzonej w polskich warunkach.

W raporcie z 2015 r. opublikowanym przez National Autism Center terapia behawioralna została zaliczona do metod ustanowionych (o naukowo potwierdzonej skuteczności) jako oddziaływanie prowadzone wobec dzieci, młodzieży i dorosłych z autyzmem.

Przeprowadzone metaanalizy badań wykazują, że skuteczność metod behawioralnych jest zróżnicowana i zależy od wielu czynników, w tym od rodzaju problemu. Na pewno jest to metoda skuteczna do wyćwiczenia prostych odruchów i może z powodzeniem być wykorzystywana w terapii dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim, w terapii dzieci bez niepełnosprawności intelektualnej lub
z niepełnosprawnością w stopniu lekkim może być mało efektywna w zakresie rozwijania samodzielności, kreatywności i elastyczności dziecka.

Źródła:

M. Suchowierska, P. Ostaszewski, P. Bąbel. Terapia behawioralna dzieci z autyzmem. Sopot 2014.

file:///C:/Users/pc/Desktop/lovaas.pdf,

J. Cieszyńska- Rożek. Metoda Krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci. Kraków 2013